Amerykańskie wybory prezydenckie są długie. Cały proces trwa prawie dwa lata i, zwłaszcza pod koniec, przypomina show z telewizyjnymi debatami, pompatycznymi oświadczeniami i wzajemnymi oskarżeniami. Zwycięzca może być tylko jeden. Wśród kandydatów na prezydenta USA nie zabrakło jednak Kim Dzong Una i Megatrona D-23.
-
Spis treści
Jak wybierany jest amerykański prezydent
Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych odbywają się co 4 lata i nikt nie może kandydować ani zostać wybranym na więcej niż dwie kadencje. Warunek ten został wprowadzony dopiero w 1951 roku, dlatego też Franklin Delano Roosevelt mógł zostać wybrany łącznie cztery razy w latach 1932-1944.
Wybory odbywają się zawsze we wtorek następujący po pierwszym poniedziałku listopada w roku przestępnym. Prezydent zostaje zaprzysiężony 20 stycznia następnego roku. Jeśli dzień ten wypada w niedzielę, ceremonia zaprzysiężenia zostaje przełożona na 21 stycznia.
Prezydentem Stanów Zjednoczonych Ameryki może zostać osoba, która urodziła się w Stanach Zjednoczonych Ameryki i jest rezydentem Stanów Zjednoczonych Ameryki od co najmniej 14 lat nie później niż w dniu złożenia przysięgi. Kandydat może startować pod szyldem Partii Demokratycznej, Partii Republikańskiej lub innej mniejszej partii, lub jako kandydat niezależny. W ciągu ostatnich 100 lat nigdy nie było Demokraty ani Republikanina, który by nie wygrał.
🔵 Partia Demokratyczna
Partia Demokratyczna (D) jest najstarszą partią polityczną na świecie, działającą nieprzerwanie od 1828 roku. Tradycyjnie używa koloru niebieskiego, ma osła jako maskotkę i porusza się między centrum a lewą stroną centrum na mapie politycznej. Barack Obama, Bill Clinton, John F. Kennedy i Franklin D. Roosevelt.
🔴 Partia Republikańska
Partia Republikańska (R) została założona w 1854 roku, jest identyfikowana przez kolor czerwony, a jej maskotką jest słoń. Od 1875 roku znana jest jako Grand Old Party (GOP). Na mapie politycznej Republikanie są uważani za partię centroprawicową. Wśród republikańskich prezydentów znaleźli się George Bush, Ronald Reagan, Dwight D. Eisenhower i Abraham Lincoln.
⚪ Ogłoszenie kandydatury na prezydenta
Karuzela z osiołkami i słoniami rozkręca się na około dwa lata przed zaprzysiężeniem. Kandydaci na prezydenta USA stopniowo ogłaszają swoją kandydaturę, zbierają zespoły kampanijne i objeżdżają kraj w celu pozyskania przyszłych wyborców.
Kandydować może każdy, kto zebrał co najmniej $500020 281 zł darowizn od zwolenników lub wydał taką samą kwotę na kampanię.
Często ludzie składają wniosek tylko po to, by być widocznym i pochwalić się sąsiadowi. W 2012 r. zgłosiło się 417 osób, w 2016 r. aż 1780 osób, a w 2020 r. 1212 kandydatów. Wzrost wynika głównie z recesjonistów, a na karcie do głosowania znajdują się również Jezus Chrystus, Megatron The D-23, Banana na prezydenta i Kim Jong-un.
-
Akt I: Prawybory
Na początek ważna informacja: wybory prezydenckie w USA są wyborami pośrednimi, w których w listopadzie decydują wyborcy z całych Stanów Zjednoczonych. Zarówno republikański, jak i demokratyczny kandydat są zwykle wybierani tylko przez zarejestrowanych wyborców jednej partii.
Jest to początek roku wyborczego i zarówno Demokraci, jak i Republikanie mają wielu kandydatów na prezydenta. Lista musi zostać ograniczona do jednego nazwiska w obu partiach na ostateczne listopadowe bitwy. Służą do tego prawybory (primaries), które odbywają się nieprzerwanie od stycznia do czerwca. Nie głosuje się w nich bezpośrednio na kandydata na prezydenta, ale na delegata, który go reprezentuje.
Obie partie organizują własne prawybory, których forma różni się w zależności od stanu.
🔵 Prawybory Partii Demokratycznej
Partia stosuje system proporcjonalny, delegaci są dzieleni między wielu kandydatów na prezydenta zgodnie z liczbą głosów. W prawyborach walczy się o liczbę delegatów oraz tak zwanych superdelegatów. Są to urzędnicy partyjni, którzy mogą zdecydować o wyborze dowolnego z kandydatów na konwencji krajowej.
Przykład: w stanie New Hampshire w 2016 r. rozdzielono 24 delegatów, przy czym Bernie Sanders uzyskał 60,4% głosów, a Hillary Clinton 38,0%. W związku z tym Sanders mógł ubiegać się o 15 kandydatów, a Clinton o 9.
Do tego dochodzą głosy superdelegatów, których w tym stanie jest sześciu. Wszyscy oni wyrazili poparcie dla żony byłego prezydenta, przez co ostateczny wynik prawyborów w New Hampshire to 15-15.
🔴 Prawybory Partii Republikańskiej
Partia Republikańska stosuje system „zwycięzca bierze wszystko” w niektórych stanach i system proporcjonalny w innych. Nie ma superdelegatów.
Przykład: w prawyborach w Karolinie Południowej w 2016 r. Donald Trump otrzymał 32,5%, Marco Rubio 22,5%, a Ted Cruz 22,3% głosów. Wśród wszystkich 50 kandydatów wygrał Donald Trump.
❓ Jak działają prawybory w USA?
W prawyborach partie w każdym stanie określają, czy wszyscy wyborcy, tylko członkowie partii, czy wszyscy wyborcy, którzy nie są członkami drugiej partii, mogą głosować w prawyborach.
Dla uproszczenia, w niektórych stanach (np. Iowa, Minnesota i Wyoming) prawybory przyjmują formę caucuses. Obywatele, członkowie partii i sztaby kandydatów spotykają się w kościołach, halach sportowych i innych miejscach publicznych, aby debatować i lobbować na rzecz swojego kandydata. Głosowanie odbywa się w formie kaukazów, w których każdy delegat ma dedykowany kąt pokoju, między którymi wyborcy poruszają się w zależności od tego, jak dobrze można ich przekonać.
Najmniejsza grupa rozpada się po pewnym czasie, a jej członkowie mogą dołączyć do innej grupy lub wrócić do domu. Trwa to tak długo, aż zostanie dwóch kandydatów.
Pierwsze prawybory tradycyjnie odbywają się w Iowa na przełomie stycznia i lutego. Następnie odbywają się prawybory w New Hampshire, Karolinie Południowej i Nevadzie, a ostateczne rozstrzygnięcie następuje w marcowy Super Wtorek, kiedy to prawybory odbywają się jednocześnie w kilkudziesięciu stanach.
Do tego czasu kilku przegranych kandydatów zazwyczaj rezygnuje z marzeń o Białym Domu.
-
Akt II: Konwencje
Latem po zakończeniu prawyborów odbywają się krajowe konwencje obu partii. Są one nazywane konwencjami, a partia opozycyjna tradycyjnie organizuje je jako pierwsza.
Delegaci wybrani w prawyborach i kaukazach głosują na konwencji, aby wyłonić ostatecznego kandydata partii na prezydenta i wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych. Wynik wyborów nie jest zaskoczeniem, gdyż delegaci zawsze reprezentują jednego z kandydatów. Wyjątkiem są superdelegaci Partii Demokratycznej, którzy mogą decydować według własnego uznania.
- 🔵 W 2024 roku jest 4 521 demokratycznych elektorów, a 1 886 głosów musi zostać odebranych od delegatów, aby kandydatura odniosła sukces.
- 🔴 W 2024 roku jest tylko 2 550 republikańskich delegatów, więc do zwycięstwa potrzeba 1 276 głosów.
-
Akt III: Kampania
Krajowe konwencje partyjne dobiegły końca, a nazwiska dwóch osób, z których jedna zostanie kolejnym prezydentem USA, są już znane.
Rozpoczyna się nowa runda kampanii prezydenckiej. Jest ona krótsza, ale znacznie bardziej intensywna. Kandydaci nie walczą już o poparcie wśród swoich kolegów z partii, teraz starają się przeciągnąć wyborców na swoją stronę. Największe walki toczą się w stanach niezdecydowanych, gdzie kandydatów Demokratów i Republikanów dzieli procent głosów preferencyjnych.
We wrześniu i październiku odbywa się seria od trzech do siedmiu uważnie obserwowanych debat prezydenckich, które w 2012 roku obejrzało 67 milionów widzów. Odbywają się one w całych Stanach Zjednoczonych, zazwyczaj na kampusach szkół średnich lub uniwersytetów.
Oprócz dwóch faworytów z partii Republikańskiej i Demokratycznej, są one otwarte dla outsiderów z innych partii: Partii Libertariańskiej USA, Partii Zielonych USA, Partii Stanowej USA lub Alternatywnej Partii Sprawiedliwości. Jedna mniej oglądana debata odbywa się również pomiędzy kandydatami na wiceprezydenta.
-
Akt IV: Wybory prezydenckie
Wybory prezydenta Stanów Zjednoczonych kończą się we wtorek następujący po pierwszym poniedziałku listopada. Delaware, Kentucky, Nowy Jork, Hawaje i kilka innych stanów ogłasza w tym dniu święto narodowe.
Ponadto większość stanów zezwala na wczesne głosowanie korespondencyjne.
Celem kandydatów na prezydenta jest uzyskanie jak największej liczby głosów w jak największej liczbie stanów, najlepiej w Kalifornii, Teksasie i na Florydzie, które mają więcej elektorów. Wynika to z faktu, że w wyborach prezydenckich obowiązuje zasada „zwycięzca bierze wszystko”.
Przykład: w 2012 r. Floryda miała 29 głosów elektorskich. Republikański kandydat Matt Romney zajął drugie miejsce z 49,13% głosów, a Barack Obama zajął pierwsze miejsce z 50,01%. Niezależnie od niewielkiego marginesu, Obama zdobył wszystkie 29 głosów elektorskich.
Wyjątkiem są stany Maine i Nebraska, które podzielone są odpowiednio na dwa i trzy mniejsze okręgi. W każdym z nich głosy liczone są oddzielnie, więc teoretycznie można wybrać trzech różnych elektorów dla stanu, z których każdy popiera innego kandydata.
Liczba elektorów w poszczególnych stanach zmienia się nieznacznie co cztery lata. Stosunek ten jest z grubsza określony przez populację stanu. Zasadniczo więc zwycięstwo w najbardziej zaludnionym stanie, Kalifornii, oznacza mniej więcej taką samą liczbę zdobytych elektorów, jak jednoczesne zwycięstwo w 15 najmniejszych stanach.
Po podliczeniu wszystkich głosów i elektorów, nazwisko następnego prezydenta jest już nieoficjalnie znane. Formalnie wybory muszą odbyć się w grudniu, ale biorą w nich udział tylko wybrani. Niespodzianka jest wykluczona, dlaczego republikańscy wyborcy mieliby głosować na demokratę?
-
Akt V: Przysięga prezydencka
Inauguracja nowo wybranego prezydenta odbywa się 20 stycznia w Waszyngtonie przed budynkiem Kapitolu Stanów Zjednoczonych. Jeśli ten dzień wypada w niedzielę, dzień inauguracji zostaje przeniesiony na dwudziestego pierwszego.
Około południa przyszły prezydent złoży przysięgę, przysięgę prezydencką i wygłosi przemówienie inauguracyjne. Podobne obowiązki czekają również wiceprezydenta, który przejmie Biały Dom w przypadku śmierci prezydenta w trakcie urzędowania.
Przysięga składana jest na Biblię, tekst przysięgi prezydenckiej w USA jest niezmienny od 1884 roku:
„Ja (imię i nazwisko) uroczyście przysięgam (lub potwierdzam), że będę wiernie sprawować urząd Prezydenta Stanów Zjednoczonych i będę, najlepiej jak potrafię, zachowywać, chronić i bronić Konstytucji Stanów Zjednoczonych”
-
Ciekawostki na temat wyborów prezydenckich w USA
- Pierwsze wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych odbyły się w dniach od 15 grudnia 1788 roku do 10 stycznia 1789 roku. Spośród 13 kolonii członkowskich, trzy nie wzięły udziału w wyborach – Nowy Jork nie wybrał elektora, a Karolina Północna i Rhode Island nie ratyfikowały konstytucji. Zwycięzcą został George Washington, który jako jedyny w historii otrzymał 100% głosów elektorskich.
- Do 1804 r. kandydat, który zajął drugie miejsce w ostatecznych wyborach, był wiceprezydentem. Dopiero po przyjęciu 12. poprawki do Konstytucji głosowanie na wiceprezydenta zaczęło odbywać się oddzielnie.
- Najstarszym zwycięzcą wyborów prezydenckich w 2021 roku był 78-letni Joe Biden. Najmłodszym prezydentem USA od 1901 roku był Theodore Roosevelt, mający zaledwie 42 lata.
- O zdradzie systemu świadczą wybory z lat 1824, 1876, 1888, 2000 i 2016. Kandydat z największą liczbą głosów wyborców zajął wówczas drugie miejsce.
- Listopad został kiedyś wybrany jako miesiąc wyborczy, ponieważ rolnicy zakończyli już żniwa i mogli wziąć udział w wyborach. Co więcej, pogoda wciąż sprzyjała i pozwalała na podróżowanie do odległych lokali wyborczych. Z podobnego powodu wybory odbywały się we wtorki. Tradycyjnie w niedzielę nie pracowano, co skutkowało gorszymi połączeniami komunikacyjnymi.
Wybrano drugi tydzień, aby wybory nie przypadały na pierwszy dzień miesiąca. Tego dnia handlowcy składali swoje rozliczenia za poprzedni miesiąc, a wybory mogły skomplikować tę czynność. - Frekwencja wyborcza w wyborach prezydenckich w USA ponownie wzrosła w ostatnich okresach. Najwyższy poziom osiągnęła w 1876 r., kiedy zagłosowało 81,8% uprawnionych wyborców. Minimalną frekwencję na poziomie 48,9% odnotowano w 1924 roku. 54.9% wyborców oddało głosy w 2012 roku, 60,1% w 2016 roku i 66,6% w 2020 roku.
- W 2008 roku, po raz pierwszy od 1928 roku, żaden urzędujący prezydent ani wiceprezydent nie ubiegał się o urząd.
- Tylko dwóch kandydatów na prezydenta Stanów Zjednoczonych nie urodziło się w kontynentalnych Stanach Zjednoczonych. I obaj kandydowali w 2008 roku. Barack Obama urodził się w Honolulu na Hawajach, a John McCain w amerykańskiej bazie wojskowej Coco Solo w Panamie.
Proszę dodać swoje pytanie lub osobiste doświadczenie